Bir ülkenin dünya geleceğine yön vermede belirleyici olması, o ülkenin sosyal durumu ve ekonomik büyüklüklerine bağlıdır. Ekonomi modellerinin birçok değişkeni ve ortak noktası olmakla beraber, en önemli fonksiyonlarından bir tanesi, o ülkenin ekonomik kurum ve kuruluşlarıdır. Bu ekonomik kurumların da en önemli yapıları hiç kuşkusuz MUHASEBE sistemleridir.
Muhasebe, her kuruluşun mutlak bir sistemi olduğundan, işletmenin hayati organlarından biri, hatta beyni olarak tanımlamak da mümkündür. Çok fazla sayıda değişik sektör olduğunu ve buralardaki küçük/büyük kuruluşların hepsinin muhasebe bölümünün olduğunu düşünürsek, muhasebe mesleğinin ne kadar yaygın ve ne kadar hayati önem taşıdığı gerçeği ile karşılaşırız.
Muhasebe, günümüz dünyasında en çok önem verilen ve en çok iş alanına sahip bir meslektir. Türkiye’de şu an en çok aranan nitelikli elemanların başlarında muhasebe elemanları gelmektedir. Böyle ilgi gören bir alanın da önemi büyük olmaktadır. Muhasebeyi, kişiler, işletmeler açısından düşündüğümüzde durum böyle iken, devlet ve üçüncü kişiler tarafından da önemine baktığımızda ise muhasebe, devlet açısından, vergi yükünün hesaplanmasında son derece önemli bir mekanizmadır. Üçüncü kişiler de muhasebe sistemi sayesinde, özellikle şirketlerin durumları hakkında bilgi sahibi olurlar ve ona göre şirketlerle iş ortaklığında bulunup bulunmayacaklarına karar verirler. Kişiler de şirketlerin durumlarını inceleyerek şirket ile alışveriş yapmak, şirketin hisse senedini almak gibi işlemleri tercih edebilirler.
Uzak geçmiş ile MUHASEBE; bilinen 7000 yıllık tarihi geçmişe sahiptir. yaşamın her anında, tüketimlerimizden aldığımız nefese kadar her şey bir sistem dahilinde ve kendine münhasır bir muhasebe sistemi ile yapılmaktadır. Tarih içerisinde ilk muhasebe kayıtlarının ne zaman ve hangi medeniyet tarafından kullanıldığı yolunda kesin bir bilgi mevcut olmamakla beraber, muhasebe tarihçileri arasında genel eğilim, ilk yazı ve sayıların kullanılmaya başlandığı “Mezopotamya Uygarlıkları”nda ve “Eski Mısır”da muhasebe uygulamalarının da başladığının kabul edilmesi yönündedir.
Yakın geçmiş ile MUHASEBE; İngiltere 1870, Fransa 1881, ABD 1886, Hollanda 1895 Almanya 1899, İsviçre 1941, Brezilya 1946, Yunanistan 1950 yıllarında Mali Müşavirlik ve Muhasebecilik mesleğini yasayla düzenlemişlerdir. Ülkemizde ise, Muhasebe ve Mali Müşavirlik mesleğinin kuralları, 3568 sayılı yasa ile ancak 1989 yılında düzenlenebilmiştir.
28 yıl insan ömründe uzun bir süre olsa da herhangi bir mesleğin gelişimi ve yerleşik bir kültüre sahip olması için kısa bir süredir. Üstelik bu süreç, mesleki odaklılıktan uzak, Maliye Bakanlığı’nın daha sağlıklı vergi toplamasına yönelik hazırlanan yasa ile yürütülmeye çalışılmıştır. Yani Muhasebe sistemleri Maliye Bakanlığı’nın belirlemiş olduğu şablonlar dahilinde uygulanmaktadır. Oysa Muhasebe sistemleri devlet ve hükümet politikalarına bağlı değil, genel kabul görmüş sistemler ve doğrular üzerine ifa edilebilecek sistemler olmalı ki bu sistemlerden randıman alınabilsin. Türkiye’de çok genç olmasına rağmen Avrupa ve Amerika’daki muhasebe sistemleri ile aynı dili konuşabilecek hale gelmiştir. Bugün Türkiye’de uygulanmaya başlayan Uluslar arası finansal raporlama standartları da muhasebe mesleğinin Avrupa standartlarında uygulanan bir meslek olduğunun açık göstergesidir.
Klasik meslek tanımı olan kayıt tutmak, beyan ve bildirimleri vermek yavaş yavaş tarihe karışmakta, Mali Müşavirlik yani Muhasebe mesleği; işletmelerin ve Kurumların; bütün faaliyet evresindeki borç alacak ilişkilerinden, mal hareketlerine, faaliyet sonucunda kar veya zarar durumlarına kadar uzanan her aşamada karar mekanizmalarına yol gösterici olan, işletmenin ticari yaşamlarında karşılaşabileceği muhtemel riskleri saptayan daha bir çok fonksiyon ve işleve sahip hayati bir departmandır. Ve bu sistemin sevk ve idaresi ancak bir Mali Müşavir ile yapılabilmektedir. İşletmelerin Kredibilitesinin belirlenmesi, Kredi Notunun tatminkar olması, Finansal Tablolarının işletmelerin gerçek veya gerçeğe yakın verilerden oluşması, eldeki verilerin tam ve eksiksiz olarak Mali Müşavire ulaştırılması, sürekli diyalog halinde olunması ve daha da önemlisi bugün korsan olarak tanımladığımız mesleki yeterliliğe haiz olmayan, mesleki ruhsatları bulunmayan kişilerden uzak durulması, işletmeleri başarıya götüren yegane temel unsurları oluşturmaktadır. Zira korsan olarak tanımlamış olduğumuz kişilerin mesleki hiçbir sorumlulukları bulunmamaktadır. Bozuk mali tablolar, yanlış beyan ve bildirimler işletmeleri astronomik cezalara muhatap kılabilmek , muhasebe ücretlerinden yapılmak istenen tasarrufların bedeli çok ağır olabilmektedir. Her işletmecinin Mali Müşavirini yakından tanıması karşılaşılması muhtemel riskleri de ortadan kaldırmaktadır.
Dinamik bir yapıya sahip olan Mali Müşavirlik mesleği; mesleki ve sektörsel gelişmeleri, değişen mevzuatı ve uluslar arası gelişmeleri yakından takip eden bu minvalde sürekli olarak değişen ve gelişen bir yapıya sahiptir. Dünyada ekonomik verilere duyulan ihtiyacın mimarı olan mesleğimiz; müşterisine fayda ve değer yaratan, işletmeyi büyütüp geliştirebilen meslek durumuna gelmiş, yalnızca teknik değil, aynı zamanda danışmanlık ve yaratıcılık mesleğimizin bir parçası halini almıştır.
Mali Müşavirlik sadece ekonomik yaşama katkı sunan ve yön veren değil, aynı zaman da toplumsal sorumlulukları da olan bir meslektir. Meslek örgütleri demokrasinin temel taşları olarak görüyoruz, İçerisinde meslek birliklerinin önemli bir yer tuttuğu, bugün sivil toplum olarak adlandırılan kesimlerin vücuda getirdiği yapılar da demokrasinin olmazsa olmazlarıdır. Meslek örgütleri salt üyelerinin hak ve menfaati açısından değil, demokrasinin eksiksiz ve arızasız işleyebilmesi açısından da son derece önemli işlevlere sahip bir örgütlenme biçimidir.
Bilgi toplumunda, bilgi sahibi olmak, değişime uyum sağlamak, başarıya ulaşmanın temel dayanağını oluşturduğunu bilen ve kendisine vizyon edinen bir meslektir Mali Müşavirlik.
Raza Serkeftina Aborî: Hesabgirî
Diyarkeriya di rênîşandana welatek a di pêşeroja cîhanê de, girêdayî mezinbûnên aborî û civakî yên wî welatî ne. Tevî ku gelek guhêrbar û xalên hevpar ên modêlên aborî hene, yek ji fonksiyonên wê yên herî girîng, sazî û dezgehên aborî yên wî welatî ne. Avabûnên herî girîng ên van saziyên aborî jî, bê guman sîstemên HESABGIRÎ ne.
Hesabgirî ji ber ku sîstema teqez a her dezgehê ye, mirov dikare wekî yek ji wesleyên jiyanî yên kargeriyê, tewa wek mêjiyê wê jî pênase bike. Ger ku em bifikirin gelek zêde sektorên cuda hene û hemû dezgehên biçûk/mezin ên li van deran xwedî beşeke hesabgirî ne, emê wê rastiyê bibînin ku pîşeya hesabgirî çiqas pir û çiqas xwedî girîngiyek jiyanî ye.
Hesabgirî, pîşeya ku di cîhana roja me de herî zêde girîng tê dîtin û herî zêde xwedî qada kar e. Li Tirkiyê anha di rêza xebatkarên bi wesf ên herî zêde tên xwestin de, hesabgirî yekem e. Qadeke ku evqas balê dikşîne, ewqas jî girîng tê dîtin. Gava em hesabgiriyê di hêla kesan, kargeriyan de difikirin rewş wiha ye, gava em li girîngiya di hêla dewlet û kesên sêyemîn de dinhêrin jî hesabgirî, di hêla dewletê de di hesabkirina barê bacê de mekanîzmayek heta tu bêjî girîng e. Kesên sêyemîn jî bi saya sîstema hesabgirî, bi taybetî der barê rewşên şirketan de dibin xwedî agahî û li gor wê biryar didin ka ewê bi şirketan re bibin şirîkên kar an nebin. Kes jî dikarin rewşên şirketan vekolînin û karûbarên wekî danûstandin û stendina senedên hîseyên şirketan çêtir bibînin.
Bi paşeroja xwe ya dûr HESABGIRÎ; xwedî paşerojek 7000 saleyî ya dîrokî ye. Di her qadeke jiyanê de ji serfkariyên me bigre heta nefesa ku em distînin her tişt di nav sîstemek de û bi sîstemek hesabgirî ya li gor xwe tên çêkirin. Di nav dîrokê de agahiyek sedîsed tuneye ku mirov bizanibe tomarên yekem ên hesabgirî kengê û ji aliyê kîjan şaristaniyê ve hatiye bikaranîn, her wiha meyla giştî ya di nav dîrokzanên hesabgirî de, erê dike ku li “Şaristaniyên Mezopotamyayê” ku yekem nivîs û hejmar lê hatine bikaranîn û li “Misra Kevn” dest bi bakaranîna pêkanînên hesabgirî jî hatine kirin.
Bi paşeroja nêz HESABGIRÎ; Îngiltereyê di sala 1870’an de, Fransayê di 1881, Emrîkayê di 1886, Hollandayê di 1895, Almanyayê di 1899, Swîsreyê di 1941, Brezîlyayê di 1946, Yewnanîstanê di 1950’an de pîşeya Şêwirmendiya Darayî û Hesabgiriyê bi yasayê tekûz kirine. Li welatê me jî rêzikên pîşeya Hesabgirî û Şêwirmendiya Darayî bi yasaya hejmar 3568 hê di sala 1989’an de hatine tekûzkirin.
28 sal her çiqas di emrê mirov de demeke dirêj be jî, ji bo pêşketin û xwedîbûna çandeke bicihbûyî ya hema pîşeyekê, demeke kin e. Ne ku hewl dane vê pêvajoyê bi yasaya dûrî navenda pîşeyî, ji bo ku Wezareta Darayî bikaribe bi rêkûpêktir bacê kom bike hatiye amadekirin, bimeşînin. Yanê sîstemên hesabgiriyê di nav şablonên ku ji aliyê Wezareta Darayî ve hatine diyarkirin de tên pêkanîn. Lê divê sîstemên hesabgirî ne girêdayî polîtîkayên dewlet û hikûmatê, sîstemên bi giştî hatine erêkirin û sîstemên dikarin li ser rastiyan bên bicihanîn bin ku mirov bikaribe ji van sîsteman sûd bigre. Digel ku li Tirkiyê pir ciwan e jî, hatiye asteke ku dikare bi heman zimanê sîstemên hesabgirî yên li Avrûpa û Emrîkayê biaxive. Standardên raporkirina fînansî yên navnetewî ku îro li Tirkiyê jî dest bi pêkanîna wan hatiye kirin jî, aşkera nîşan dide ku pîşeya hesabgirî, pîşeyeke di standarên Avrûpayê de tê pêkanîn e.
Tomarkirin, dayîna beyan û ragihandinan ku pênaseya klasîk a pîşeyê ne hêdî hêdî wenda dibin di nav dîrokê de. Şêwirmendiya Darayî yanê pîşeya hesabgiriyê; departmanek e ku ji têkiliyên deyn û deyndarî yên di arasteya hemû karûbarên dezgeh û saziyan heta tevgerên wan ên milkan, heta rewşên wan ên kar an jî zirarê yên di encama karûbar e, di hemû astan de ji bo mekanîzmayên biryarê rê nîşan dide, rîskên dibe ku kargerî di jiyana xwe ya bazirganî de lê rast bê diyar dike û xwedî gelek fonksiyon û bikêrhatinê ye. Û sewq û rêvebirina vê sîstemê ancax dikare bi Şêwirmendek Darayî bê kirin. Hêmanên bingehîn ên tekane ku kargeriyan ber bi serketinê re dibin, ev in; Divê Kredîbîlîteya Kargeriyan diyarkirî be, Notê Krediyê bi dilê wan be, Tabloyên Fînansî ji daneyên rastîn an jî nêzî rastiya kargeriyan pêk bê, daneyên di dest de ne bi awayekî tam û bê kêmasî bighînin Şêwirmendê/a Darayî, her tim di navbera wan de diyalog hebe û ya girîngtir jî, ji kesên ku îro em wan mîna korsan binav dikin û di aliyê pîşeyî de xwedî kêmasî ne û ruhsata wan a pîşeyî tuneye, xwe dûr bigirin. Lewma, kesên ku em wan mîna korsan binav dikin, xwedî tu berpirsyariyek pîşeyî nînin. Tabloyên darayî yên xirabe, beyan û ragihandinên şaş, dibin sedem ku kargerî bibin muxatabên cezayên astronomîk, ragirtinên tên xwestin di heqdestên hesabgirî de bên kirin jî, dibin sedem ku bedêlên giran bên dayîn. Her kargerek dema ku Şêwirmendê/a xwe ya Darayî ji nêz ve nas bike, dê rîskên dibe ku derkevin pêşiya wî/wê jî, ji holê rake.
Pîşeya Şêwirmendiya Darayî, xwedî avabûneke dînamîk e. Avabûneke wisa ye ku; pêşketinên pîşeyî û sektorî, rêziknameya ku diguhere û pêşketinên navnetewî ji nêz ve dişopîne û bi vê şêwazê her tim diguhere û bipêş dikeve. Pîşeya me ya ku avasazek pêdiviya li cîhanê ji bo daneyên aborî divê, ji bo kirîgerên xwe sûd û nirx ava dike, hatiye asta pîşeya ku dikare kargeriyê mezin bike û bipêş bixe, ne tenê teknîkî, di heman demê de bûyî perçeyek pîşeya me ya şêwirmendî û avakarî jî.
Şêwirmendiya Darayî ne tenê tevkarî dide jiyana aborî û rê nîşan dide, di heman demê de pîşeyeke xwedî berpirsyariyên civakî ye jî. Em rêxistinên pîşeyî mîna hîmên bingehîn ên demokrasiyê dibînin. Avabûnên ku di nav de yekîtiyên pîyeyî cihekî girîng digirin, derdorên ku îro mîna civaka sivîl tên binavkirin didin bedenê jî, jênegerên demokrasiyê ne. Rêxistinên pîşeyî awayekî rêxistinê ya ku ne tenê di hêla maf û berjewendiya endamên xwe de, di hêla bikêrhatina demokrasiyê ya bê kêmasî û erzeyî de jî xwedî bikêrhatinên heta tu bêjî girîng e. Şêwirmendiya Darayî pîşeyek e ku dizane di civaka zanînê de xwedî zanînbûn, ahengsaziya bi guhertinê re, gihîştina serketinê de sparteka bingehîn ava dike û ji xwe re dike vîzyone.
